ciekawostka rocznica - Polski Czerwony Krzyż

44. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż prowadził formację zawodowych pielęgniarek pn. Korpus Sióstr PCK, która zasilała jednostki wojskowej służby zdrowia?

1 kwietnia 1929 roku, czyli 90 lat temu, Komitet Główny PCK powołał Korpus Sióstr PCK. Od początku funkcję przewodniczącej objęła hrabina Maria Tarnowska, inicjatorka powstania Korpusu.

Powołanie Korpusu było konsekwencją zmian jakie dokonywały się w relacjach pomiędzy rządem a naszą organizacją. 1 września 1927 roku zmieniona została nazwa z „Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża” na „Polski Czerwony Krzyż”. W osobnym rozporządzeniu Prezydenta RP zagwarantowano ochronę znaku – krzyża genewskiego, a także zatwierdzono nowy statut w 1928 roku, w którym sporo miejsca poświęcono zależnościom PCK od władz wojskowych oraz kompetencjom PCK w czasie pokoju i wojny. W Rozporządzeniu Prezydenta w sprawie zmiany nazwy z PTCK na PCK czytamy „Głównym zadaniem stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” jest współdziałanie z instytucjami sanitarno-wojskowemi w czasie wojny i przygotowanie się do tego współdziałania w czasie pokoju”. Natomiast w statucie z 1928 roku zagwarantowano powstanie specjalnej jednostki jaką był Korpus Sióstr PCK.

W kwietniu 1929 roku Zarząd PCK nadał powołanemu Korpusowi Sióstr PCK regulamin. W regulaminie przewidziano zasady prowadzenia rekrutacji i ewidencji sióstr, weryfikacji, zwalniania, ale też awansów. Na szczeblu okręgowym tworzone były Domy Macierzyste, w których siostry mogły mieszkać, i w których otaczane były opieką w razie choroby. Domy Macierzyste prowadziły także pośrednictwo pracy dla sióstr tymczasowo bez przydziału etatowego.

Siostry dzieliły się pod względem kwalifikacji na zawodowe i pomocnicze, pod względem stosunku służbowego na siostry czynne, siostry rezerwy i siostry Pogotowia Sanitarnego. Pod względem zajmowanego stanowiska na siostry inspektorki (dokonujące wizytacji i kontroli), siostry przełożone (szkół i szpitali), siostry oddziałowe i siostry salowe. Siostrami zawodowymi mogły zostać tylko osoby, które ukończyły 2-letnią szkołę pielęgniarską. Siostrami pogotowia sanitarnego zostawały osoby po ukończonym kursie pielęgniarskim.
Ciekawy jest par 14 Regulaminu mówiący o tym, że osoby zamężne nie mogą zajmować stanowisk sióstr czynnych w charakterze pielęgniarek szpitalnych, inne, a w szczególności stanowiska administracyjne mogą zajmować wyłącznie za zgodą Przewodniczącej Korpusu Sióstr. Tak więc praca w Korpusie na stanowiskach zawodowych w opiece nad chorymi wymagała rezygnacji z życia osobistego i poświęcenia się swojej pracy, która była powołaniem do służby bliźniemu.
Każda siostra czynna posiadała legitymację i książeczkę służbową. Przydziałów służbowych do pracy w szpitalach, sanatoriach, klinikach dokonywała Przewodnicząca Korpusu Sióstr. Do czasu otrzymania przydziału do pracy siostra mogła mieszkać w Domu Macierzystym, pod opieką którego pozostawała. W czasie pracy w służbie czynnej siostry obowiązane były do noszenia munduru określonego osobnym regulaminem. Absolwentki szkół pielęgniarskich mogły nosić także zatwierdzone przez Zarząd PCK odznaki. Siostry służbowo podlegały pracodawcy, u którego pełniły służbę (szpital, sanatorium), jak również PCK za pośrednictwem przełożonej Domu Macierzystego, do którego należały.

W umowie podpisanej 16 kwietnia 1930 roku pomiędzy PCK a Ministerstwem Spraw Wojskowych potwierdzono wyłączność PCK w dostarczaniu wykwalifikowanych pielęgniarek dla wojskowych placówek w czasie pokoju i na okres wojny. W myśl tej umowy PCK zobowiązywał się do skierowania do pracy etatowej w zakładach wojskowej służby zdrowia specjalnie przygotowany personel pielęgniarski pozostający w zasobach Korpusu Sióstr PCK. Siostry podlegały komendantowi wojskowemu danej formacji. Określone zostały limity etatów ( 1 siostra na 20 chorych chirurgicznych lub wewnętrznych, 1 na 10 chorych zakaźnych lub umysłowych). W umowie określone zostały szczegółowe zasady współpracy pomiędzy Ministerstwem a PCK. Siostry zatrudnione w formacjach wojskowych uzyskały określone uposażenie jak funkcjonariusze państwowi, miały prawo do określonych ryczałtów, rozliczania przejazdów, dodatków, urlopów, odpraw.

Siostry PCK miały także swoje własne stowarzyszenie pn Zrzeszenie Sióstr PCK, którego powstanie zainicjowała także hr Maria Tarnowska. Zrzeszenie działało w oparciu o własny Statut, a jego celem była obrona interesów, niesienie pomocy w postaci prowadzenia kas zapomogowo-pożyczkowych, troska o rozwój moralny, zawodowy, a także tworzenie oferty wypoczynkowej i kulturalnej.

W momencie powołania Korpusu Polski Czerwony Krzyż dysponował liczbą 410 sióstr PCK zatrudnionych w formacjach leczniczych wojskowych i wynagradzanych przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wojskowych.
Na krótko przed wybuchem II wojny światowej Korpus Sióstr PCK liczył 732 pielęgniarki, z których większość stanowiły absolwentki poznańskiej i warszawskiej szkoły pielęgniarstwa. Siostry PCK rekrutowały się ze szkół i kursów specjalistycznych i zgodnie z podjętymi zobowiązaniami wobec władz wojskowych, zasilały wojskową służbę zdrowia.

Korpus Sióstr został samoczynnie rozwiązany po zakończeniu wojny obronnej w 1939 roku.

Na zdjęciach
1. Regulamin Korpusu Sióstr PCK.
2. hr Maria Tarnowska z absolwentkami szkoły pielęgniarstwa w mundurze Korpusu Sióstr PCK ( 3 złote paski na kołnierzu – zgodnie z regulaminem umundurowania przysługujące wyłącznie Przewodniczącej Korpusu Sióstr PCK)
3. Załącznik do umowy z Ministerstwem Spraw Wojskowych – uposażenie sióstr PCK.
4-11. Wzory mundurów Korpusu Sióstr PCK – regulamin
12. IX Walny Zjazd Zrzeszenia Sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie w 1933 roku, w pierwszym rzędzie hr. Maria Tarnowska, NAC Sygnatura: 1-C-843
13. Siostra PCK przy pracy, 1934 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-883-2
14. Siostra PCK w czasie odpoczynku, 1934 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-883-1
15. Siostra PCK w umundurowaniu, Źródło NAC Sygnatura: 18-149-7
16. Siostry PCK w czasie pochodu w Tygodniu PCK, Kraków 1938 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-898-4
17. Siostry Pogotowia sanitarnego w czasie obchodów Tygodnia PCK w Krakowie, 1939 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-899-5
18. Wymarsz sióstr na dyżur do szpitala w Warszawie.

Źródło: Małopolski Oddział Okręgowy PCK http://pck.malopolska.pl/

30. Czy wiesz, że w Kościerzynie istnieje jedyna w Polsce stała wystawa poświęcona Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi?

Wystawa PCK jest jedyną tego typu placówką w Polsce, trzecią w Europie i szóstą na świecie. W jej tworzenie włączyli się liczni mieszkańcy Kościerzyny. Inicjatorką była wieloletnia działaczka kościerskiego oddziału PCK Pani Jadwiga Treder. Dziś jej dzieło jest kontynuowane i rozwijane, a dobrym duchem Wystawy jest Pani Jadwiga Zwara, Prezes Oddziału Rejonowego PCK w Kościerzynie.

Zaczęło się od zbierania różnorodnych wydawnictw, medali, pamiątek Polskiego Czerwonego Krzyża w Polsce. Z czasem ekspozycja stopniowo powiększała się o muzealia przywożone zza granicy, otrzymywane od innych stowarzyszeń krajowych Czerwonego Krzyża. Dziś kościerskie zbiory to ok. 4000 dokumentów, medali i odznaczeń, proporczyków, sztandarów związanych z ruchem Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Na wystawie zgromadzono również sprzęt służący do udzielania pierwszej pomocy oraz liczne materiały propagandowe i szkoleniowe. Zbiory bogato ilustrują także czerwonokrzyskie krwiodawstwo.

*Stała Wystawa PCK w Kościerzynie, fot. MOO PCK*

Jadwiga Zwara, opiekun Wystawy i prezes OR PCK w Kościerzynie

Początkowo kompletne zbiory były wystawiane w Kościerskim Domu Kultury przy ul. Długiej 31, z którego zostały zabrane i przeniesione. Aktualnie są częścią Muzeum Ziemi Kościerskiej, Oddział Muzeum Kolejnictwa. Dzięki temu na wystawie można obejrzeć zrekonstruowany wagon sanitarny Czerwonego Krzyża pochodzący z czasów I wojny światowej. W osobnej sali znajdują się zbiory dokumentów, medali, odznaczeń i różnorodnych gadżetów oraz sprzęt służący do udzielania pierwszej pomocy. Niestety zmiana miejsca ekspozycji miała także negatywne skutki – przyniosła ograniczenie powierzchni wystawienniczej i tym samym część muzealiów została zabezpieczona w magazynach bez możliwości jej oglądania przez szerszą publiczność. Marzeniem kościerskich działaczy czerwonokrzyskich jest pozyskanie dodatkowych miejsc i pomieszczeń oraz przywrócenie ekspozycji w jej pełnym wymiarze.