W lutym 1863 powstał w Genewie tzw. Komitet Pięciu, w którym obok Dunanta zasiadali czterej wpływowi obywatele szwajcarscy: generał Dufour, Gustave Moynier, lekarze Theodore Maunoir i Louis Appia. 26 października 1863, z inicjatywy Dunanta, Komitet Pięciu zwołał do Genewy międzynarodową konferencję, w której wzięło udział 14 oficjalnych delegacji krajów europejskich oraz wielu obserwatorów. Większość idei Henry Dunanta została zaakceptowana, m.in. powołanie narodowych komitetów pomocy rannym, ochrona personelu medycznego podczas działań wojennych i wspólny znak ochronny – czerwony krzyż na białym tle. Dzień 29 października 1863, w którym konferencja przyjęła te rezolucje, uznany został za dzień powstania Czerwonego Krzyża.
Słowa Henry Dunanta w czasie otwarcia Konferencji:
” (…) Oczy całej Europy w tej chwili patrzą na nas. Nie możemy więc tych oczekiwań i nadziei pozostawić bez odpowiedzi. Pozwólcie Panowie, że sięgnę raz jeszcze do swoich wspomnień. Małym kabrioletem wędrowałem po drogach i bezdrożach Italii, którędy przeciągały kolumny wojskowe różnych armii. Ziemia drżała od huku armat. Zryta pociskami, skąpana we krwi, musiała przyjmować ciała poległych. . Ranni umierali tysiącami z upływu krwi, z powodu gangreny, gorączki i nie było wtedy nikogo, kto opatrzyłby ich rany, kto przywróciłby ich do życia i zdrowia. Na polach i drogach, na ulicach i placach, w kościołach i mieszkaniach prywatnych, w przepełnionych lazaretach polowych , wszędzie widziałem rannych przechodzących nieopisane cierpienia z powodu ran nieopatrzonych, z powodu pragnienia i upału, jaki panował wtedy w tych okolicach. Konali samotnie ze słowami rozpaczy i przekleństw, których nie można oddać żadnym słowem ludzkim. Ci wszyscy ranni z Italii, ich towarzysze broni, ci wszyscy, którzy mogą odnosić rany we wszystkich następnych wojnach i we wszystkich armiach świata, patrzą na nas w tej chwili z nadzieją i wiarą, że już nigdy więcej nie powtórzą się te sceny (…)”
Międzynarodowy Dzień Pamięci Osób Zaginionych to święto obchodzone corocznie 30 sierpnia z inicjatywy organizacji pozarządowej FEDEFAM, założonej w 1981 w Kostaryce, w celu zwrócenia uwagi społeczeństwa na los osób potajemnie uwięzionych i zaginionych w wielu krajach Ameryki Łacińskiej i na ich złe traktowanie. Rezolucją 47/133 18 grudnia 1992 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Międzynarodową konwencję o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem w celu zwalczania przestępstwa wymuszonych zaginięć, wspierania i umacniania nieustających wysiłków na rzecz zapobiegania torturom oraz złemu traktowaniu osób we wszystkich częściach świata.
Bardzo wielu ludzi ginie w trakcie działań wojennych. Duża liczba osób pozostaje również zaginiona. Taki stan niepewności jest powodem olbrzymiego cierpienia i bólu dla rodzin i przyjaciół tych osób. Ludzie mają prawo wiedzieć, co stało się z ich zaginionymi krewnymi i bliskimi. Władze cywilne, władze wojskowe i ugrupowania zbrojne mają obowiązek udzielania informacji i pomocy aby ponownie połączyć rozdzielone rodziny.
W konfliktach zbrojnych giną zarówno cywile, jak i żołnierze. Los żołnierzy na polu bitwy lub w niewoli jest często nieznany. Rodziny rozdzielone konfliktem mogą cierpieć z powodu braku wiedzy o tym, co stało się z ich bliskimi. Takie rodziny często borykają się z bólem trwającej niepewności i nie są w stanie przestać rozpaczać.
Międzynarodowe prawo humanitarne i prawa człowieka wymagają od stron konfliktu podjęcia środków zapewniających rejestrację osób, które zginęły, są ranne lub pozostają w niewoli. W przypadku ich zaginięcia strony są zobowiązane do podjęcia wszelkich możliwych środków, aby ich los był znany dla ich bliskich a ich rodziny poinformowane o ich stanie.
Podczas konfliktu można podejmować środki, które mogą zapobiec zaginięciu ludzi. Gdyby na przykład wszyscy żołnierze mieli przy sobie odpowiednie dokumenty tożsamości ich los w łatwy sposób mógłby być śledzony. Wszystkie zgony powinny być rejestrowane, a informacje o pochówkach lub losie szczątków ludzkich przechowywane. Należy również przechowywać dokumentację dotyczącą osób zatrzymanych lub aresztowanych.
Niestety, w ostatnich konfliktach nie podjęto odpowiednich środków, aby zapobiec zaginięciom i zapewnić niezbędne wspomniane wyżej informacje. Konflikt na Bałkanach został naznaczony masowymi egzekucjami i nieoznakowanymi grobami. Liczbę osób zaginionych ocenia się na około 20000. W innych zakątkach globu nie było lepiej. Na Sri Lance młodzi mężczyźni byli po prostu łapani i wywożeni. Ich los do chwili obecnej jest nieznany. W Afryce dziesiątki tysięcy rodzin uciekających przed konfliktami zbrojnymi zostało rozdzielonych. W wielu takich przypadkach cierpią dzieci. Żaden kontynent nie uniknął tego problemu i na całym świecie są nim dotknięte setki tysięcy ludzi.
Ból spowodowany takimi wydarzeniami jest osobisty, często ukryty. Ale w wyniku takich tragedii mogą cierpieć również całe społeczności. Jeśli żywiciele rodziny „znikają” rodziny, częstokroć wielodzietne zostają pozostawione same sobie.
Do niedawna ta „ukryta tragedia”, jak nazwał ją Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK) nie przyciągnęła wystarczającej uwagi międzynarodowej społeczności . Z tego powodu MKCK zorganizował w 2003 r. Międzynarodową konferencję, której celem było zajęcie się problemem osób zaginionych i poszukiwanie sposobów udzielenia pomocy dotkniętym tragedią zaginięć rodzinom.
Uczestniczyli w nim przedstawiciele rządów, organizacji humanitarnych i praw człowieka, Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, eksperci i, co najważniejsze, stowarzyszenia zrzeszające rodziny osób zaginionych.
Potwierdzono prawo do poznania losu osób zaginionych, zapisane w międzynarodowym prawie humanitarnym i prawach człowieka. Określono konkretne środki, które strony konfliktu powinny podjąć, aby zapobiec zaginięciom, takie jak poszanowanie i ochrona ludności cywilnej oraz właściwe zarządzanie informacjami o ludziach.
Określono kluczową rolę medycyny sądowej i właściwego postępowania ze szczątkami ludzkimi. Uznano istotną rolę sieci przywracających więzi rodzinne, w które zaangażowany jest MKCK oraz narodowe organizacje Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca..
Po konferencji MKCK kontynuowało prace. Uczestniczyło w komitecie redakcyjnym, który doprowadził do przyjęcia Międzynarodowej konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonymi zaginięciami, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 2006 r.
W Polsce zadania związane z odnajdowaniem zaginionych w trakcie konfliktów zbrojnych Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża. Działa ono nieprzerwanie od 1919 roku. Działalność biura opiera się na przepisach wynikających z Konwencji Genewskich o ochronie ofiar wojny z 12.08.1949 r. oraz Protokołów dodatkowych do tych Konwencji z 08.06.1977 r. i 08.12.2005 r. Od 1944 roku do chwili obecnej wpłynęło około 4 450 000 indywidualnych spraw związanych z II wojną światową, wydano około 300 000 zaświadczeń potwierdzających losy wojenne.
Główne zadania:
– prowadzenie poszukiwań i ustalanie losów ofiar wojen, konfliktów zbrojnych i klęsk żywiołowych (w tym ofiar II wojny światowej i uchodźców/migrantów)
– wystawianie zaświadczeń o losach osób poszukiwanych na podstawie własnych dokumentów archiwalnych oraz uzyskanych w wyniku podejmowanych starań
– poszukiwanie mogił wojennych w kraju i za granicą
– udział w ekshumacjach ofiar wojny
– przekazywanie tzw. messages (mesaży) czerwonokrzyskich czyli wiadomości rodzinnych do krajów objętych konfliktami zbrojnymi lub klęskami żywiołowymi
– prowadzenie tzw. poszukiwań humanitarnych w przypadkach, gdy najbliższa rodzina nagle utraciła kontakt z krewnym za granicą i mimo posiadania ostatniego adresu nie może go nawiązać, w tym poszukiwania osób, które w ostatnich latach wyjechały w celach zarobkowych za granicę (tzw. migranci ekonomiczni)
– poszukiwania migrantów z zagranicy, którzy zaginęli na terytorium Polski
Sto lat od wybuchu grypy hiszpanki, która to pochłonęła prawie 5 procent światowej populacji na przełomie 2019/2020 roku ponownie pojawiła się choroba, która spowodowała kryzys na całym świecie. Co prawda dzięki rozwiniętej medycynie oraz wiedzy kryzys ten nie ma skutków na taką wielką skalę jak wywołany wspomnianą chorobą z początku XX wieku to jednak dotknął najodleglejszych skrawków globu. I tak jak państwa rozwinięte radzą sobie z tą sytuacją tak w biedniejszych krajach doprowadziła ona do dużego kryzysu humanitarnego. Oprócz COVID-19 widzieliśmy w zeszłym roku szereg ekstremalnych wydarzeń związanych z klimatem. Występowały one zarówno na dużych obszarach jak i regionalnie powodując duże zniszczenia. We znaki dały się również przedłużające się kryzysy humanitarne, które to powstały w wyniku działań wojennych czy konfliktów zbrojnych. Coraz więcej ludzi z roku do roku potrzebuje pomocy humanitarnej oraz innego rodzaju wsparcia. Więcej ludzi niż kiedykolwiek zostało np wysiedlanych ze swoich domów tracąc przy tym cały swój dorobek życia. Żyjemy obecnie w świecie bólu gdzie potrzeba humanitarna jest wielka. Pamiętajmy, że za każdą liczbą w statystyce przedstawiającą kryzys humanitarny stoi człowiek, jego rodzina i bliscy …
Jako nie tylko Stowarzyszanie narodowe Czerwonego Krzyża (Polski Czerwony Krzyż) ale także jako ludzie mamy obowiązek podejmować wysiłki, które to pozwolą chronić godność i prawo do godnego życia. Co roku miliony ludzi potrzebuje pomocy humanitarnej. Czerwony Krzyż stara się nieść powyższą pomoc wszędzie gdzie jej potrzeba i dokąd jest w stanie dotrzeć. Nasza praca i działania są obecnie bardziej potrzebna niż kiedykolwiek. 14 milionów wolontariuszy oraz pracowników organizacji spod znaku Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca stara się sprostać tym wyzwaniom przynosząc zarówno tak bardzo potrzebną nadzieję jak i realną pomoc bezbronnym ludziom na całym świecie. Zarówno daleko poza granicami jak i w naszym najbliższym otoczeniu zapewniamy opiekę, wsparcie oraz ochronę. Dlatego obchodzony corocznie Światowy Dzień Pomocy Humanitarnej jest dobrym momentem na podkreślenie wagi oraz szerokich potrzeb niesienia pomocy humanitarnej.
Po pierwsze jako PCK staramy się zapewnić pomoc oraz zabezpieczyć potrzeby społeczności lokalnej. W ostatnim czasie w dużej mierze poświęciliśmy walce z SARS-Cov-2 oraz skutkami jakie przyniosła epidemia COVID-19. Nasze działania skupiły się na zabezpieczeniu środków ochrony dla określonych grup społecznych: osób starszych, lekarzy czy personelu medycznego. Naszą pomoc nieśliśmy również poprzez przekazywanie paczek żywnościowych czy też paczek ze środkami higieny. Jeżeli zaś chodzi o pomoc na poziomie międzynarodowym to warto wspomnieć chociażby organizowaną w ostatnich dniach przez Polski Czerwony Krzyż i inne Stowarzyszania narodowe z całego świata pomoc dla osób poszkodowanych w eksplozji w Bejrucie. Tych działań jest o wiele więcej. Każdego roku przekazywane są zarówno środki finansowe jak i materialne na pomoc do krajów ubogich lub krajów w których ludność cywilna jest poszkodowana w wyniku działań zbrojnych czy też gwałtownych zjawisk atmosferycznych.
Obchody Światowego Dnia Pomocy Humanitarnej mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat działań związanych z niesieniem pomocy humanitarnej zarówno na poziomie międzynarodowym jak i lokalnym. Dzień ten jest również okazją, aby wyrazić szacunek w stosunku do wszystkich pracowników oraz wolontariuszy organizacji humanitarnych oraz uczcić pamięć tych, którzy pełniąc obowiązki stracili życie.
W dniu 12 sierpnia 1949 r. podpisane zostały przez Polskę w Genewie Konwencje o ochronie ofiar wojny, a mianowicie:
1. Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych,
2. Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu,
3. Konwencja Genewska o traktowaniu jeńców wojennych oraz
4. Konwencja Genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
W 1864 roku 12 państw podpisało na konferencji w Genewie porozumienie zwane pierwszą Konwencją Genewską lub Konwencją humanitarną Czerwonego Krzyża o polepszeniu losu rannych żołnierzy a wspomniany komitet przyjął nazwę Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża z siedzibą w Genewie.
Na podstawie tej Konwencji ranni żołnierze i personel sanitarny stron walczących uznani zostali za osoby neutralne, pozostające pod ochroną prawa. Znakiem tej ochrony stało się godło Czerwonego Krzyża na białym polu będące odwróconym godłem państwowym Szwajcarii – dla uczczenia Henryka Dunanta i pozostałych inicjatorów Konwencji Genewskiej.
Wkrótce w państwach, które podpisały Konwencję Genewską lub do niej później przystąpiły powstały narodowe Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża, których zadaniem było niesienie w oparciu o postanowienia Konwencji pomocy ofiarom wojny i przygotowywanie pomocniczych ochotniczych kadr sanitarnych dla zapewnienia tej pomocy w czasie wojny.
W celu polepszenia współpracy i pomocy między narodowymi stowarzyszeniami Czerwonego Krzyża w 1919 roku utworzono Ligę Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża. Stała się ona federacją narodowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, Czerwonego Półksiężyca (kraje muzułmańskie) i Czerwonego Lwa i Słońca (Persja). Polska również do niej przystąpiła. Podstawowym zadaniem Ligi było dopomaganie narodowym stowarzyszeniom m.in. w szerzeniu idei czerwonokrzyskich wśród młodzieży.
Wszystkie zarówno wspomniane na początku cztery Konwencje jak i kolejne akty międzynarodowego prawa humanitarnego są wyrazem przekonania ludzkości, ze w czasie wojny, tak jak w czasie pokoju obowiązują ludzi pewne powszechnie uznane zasady moralne i humanitarne. Stosuje się je we wszystkich konfliktach zbrojnych i wojennych.
Główną zasadą określoną przepisami jest nakaz, że „osoby nie biorące udziału w działaniach wojennych, w tym również członkowie sił zbrojnych, którzy złożyli broń oraz osoby, które stały się niezdolne do walki na skutek choroby, ran, pozbawienia wolności lub z wszelkich innych powodów, będą we wszelkich okolicznościach traktowane w sposób humanitarny, przy czym nie będą robione żadne różnice na ich niekorzyść z powodu rasy, koloru skóry, religii lub wierzeń, płci, urodzenia lub majątku ani z żadnych innych powodów tego rodzaju”.
Wszystkie Konwencje chronią znakiem Czerwonego Krzyża i nie pozwalają atakować szpitali, zakładów i formacji służby zdrowia wojskowej i cywilenej, organizowanych i prowadzonych przez narodowe Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża: sprzet i personel sanitarny, personel narodowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża przeznaczony do zbierania, wynoszenia, przewożenia i leczenia rannych i chorych.
Szczególnej ochronie Konwencji i opiece Czerwonego Krzyża poddano osoby cywilne, a zwłaszcza dzieci, kobiety ciężarne, starców, chorych, osobami niepełnosprawnymi.
Pojawiła się nowa pozycja w dziale Międzynarodowego Prawa Humanitarnego (MPH) „Międzynarodowe Prawo Humanitarne – odpowiadamy na Twoje pytania”. Pozycja ta odpowiada na podstawowe pytania oraz porusza od podstaw zagadnienia związane z MPH.
Drodzy Czytelnicy, przekazujemy na Wasze ręce publikację pt. „Międzynarodowe Prawo Humanitarne – odpowiadamy na twoje pytania. Kompendium dla słuchaczy Polskiej Szkoły Międzynarodowego Prawa Humanitarnego”. Pomysł na jej opracowanie powstał w wyniku rozmów pomiędzy słuchaczami a wykładowcami Polskiej Szkoły Międzynarodowego Prawa Humanitarnego organizowanej przez Polski Czerwony Krzyż od ponad 20 lat. To unikatowe połączenie wiedzy, doświadczeń i zainteresowań skłoniło do refleksji, iż warto pokusić się o wyposażenie przyszłych słuchaczy Szkoły w swoiste kompendium, które pomoże im zapoznać się z podstawowymi zagadnieniami MPH, zaś naszym wykładowcom w popularyzacji wiedzy na ten temat.
