38. Czy wiesz, że Zofia Stryjeńska, wybitna polska malarka, grafik, ilustratorka, projektantka tkanin i zabawek, namalowała dla Polskiego Czerwonego Krzyża dwa portrety dziecięce?
W czasie 100-letniej historii PCK współpracę z naszą organizacją podejmowało wiele wybitnych postaci również świata artystycznego: grafików, kompozytorów, artystów plastyków. Dziś prezentujemy osobę Zofii Stryjeńskiej i jej dwa, mało znane nawet osobom zaznajomionym z jej twórczością, portrety dziecięce.
W 949 roku Polski Czerwony Krzyż zwrócił się za pośrednictwem ZAIKS-u do Zofii Stryjeńskiej z propozycją wydania w celach zarobkowych dwóch serii pocztówek z portretami dziecięcymi. Umowę szybko sfinalizowano i Dział Propagandy Zdrowia Zarządu Głównego PCK wprowadził do obiegu po 100 000 sztuk każdej z kart. Rysunki Stryjeńskiej uzupełniono cytatami z Juliana Ejsmonda „ Najpromienniejszym i najbardziej uśmiechniętym z ludzkich słów jest słowo: dziecko” oraz Marcina Kacprzaka „Dziecko- to nasza przyszłość; szczęście dziecka to największa nasza radość”.
Portrety te odbiegają znacząco od stylu malarstwa Stryjeńskiej, od kolorystyki, bogactwa emocji, witalności do jakiej przyzwyczaiła odbiorców swojej sztuki . Niektórzy upatrują w nich bądź poszukiwań nowego, bardziej ascetycznego języka artystycznego malarki obecnej w sztuce już od wielu lat, bądź zapowiedzi schyłku jej talentu. Rozstrzygnięcie tej kwestii nie jest naszym zadaniem, dla nas ważne jest to, że pocztówki te są ciekawym i cennym przyczynkiem do poznania naszej historii, sposobów działania organizacji, realizacji naszej misji – sposobów polegających również na angażowaniu do współpracy wybitnych osobowości danej epoki.
Wcześniej w 1930 roku, Okręg Warszawski Polskiego Czerwonego Krzyża zorganizował wystawę prac malarki.
Kim była Zofia Stryjeńska?
Malarka, graficzka, ilustratorka, scenograf, projektantka tkanin, plakatów i zabawek;. Urodzona w 1891 w Krakowie, zmarła w 1976 w Genewie. Naukę malarstwa rozpoczęła pod kierunkiem L. Stroynowskiego i kontynuowała od 1909 w prywatnej Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie. W 1911, podając się za mężczyznę, podjęła studia w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych nie przyjmującej jeszcze wówczas kobiet w szeregi studentów.
Jest autorką m.in: barwnych litografii zatytułowanych Bożki słowiańskie (1918, 1922), fresków w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie (1917), polichromii sal w baszcie Senatorskiej na Wawelu (1917) i dekoracji wnętrza winiarni Fukiera w Warszawie cyklu obrazów Łowy bogów (1921) oraz Poranek, Wieczór i Koncert Beriota (1923).
Jako członek Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm (od 1922 roku) Stryjeńska wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925, zdobiąc salę główną polskiego pawilonu zaprojektowanego przez J. Czajkowskiego sześcioma panneaux przedstawiającymi Rok obrzędowy w Polsce.
Potem namalowała słynny cykl Młoda wieś polska, który stanowi apologię urody wiejskiego życia i młodości. W okresie największej popularności Stryjeńskiej jej prace były rozpowszechniane w formie tek, albumów i pocztówek przez oficynę Jakuba Mortkowicza, która wydała m.in. „Tańce polskie”, „Paschę. Pieśń o Zmartwychwstaniu Pańskim”, „Piastów” i „Obrzędy polskie”. Urzeczona była rodzimym folklorem i piastowską przeszłością.
W zakresie malarstwa monumentalnego artystka opracowała w 1928, wspólnie z S. Ostrowskim, projekt polichromii kamienic Rynku Starego Miasta w Warszawie; uczestniczyła też w jego realizacji. Brała także udział w dekoracji wnętrz statku Batory (1934) i statku Piłsudski (1935), a także sali warszawskiej cukierni Wedla (1935). Uprawiała ponadto szeroko zakrojoną działalność ilustratorską zdobiąc m.in. tak ekskluzywne wydawnictwa jak: „Pastorałka złożona z 7 kolęd” (1915), „Sielanki Szymonowica” (1926), „Treny Kochanowskiego” (1930) i „Muzyka Podhala” S.A. Mierczyńskiego. Bibliofilskie standardy osiągnęły ilustrowane przez nią książki takie jak: „Monachomachia czyli Wojna Mnichów” Krasickiego (1921), „Jak baba diabła wyonacyła” Tetmajera (1921) czy „Rymy dziecięce” Iłłakowiczówny (1922). Jako scenograf współpracowała z Teatrem Miejskim im. Słowackiego w Krakowie; była autorką dekoracji i kostiumów do baletu „Harnasie” wystawionego w Warszawie (1938), Brukseli, Paryżu i Nowym Jorku (1939). Nazywana jest „księżniczką sztuki polskiej”.
Opr. na podstawie:
Angelika Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali”, Wydawnictwo Czarne 2015
Zofia Stryjeńska : 1891-1976 : katalog z wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, październik 2008 – styczeń 2009. Wydawca Muzeum Narodowe w Krakowie, 2008. Tu tekst Marka Sosenko, O pocztówkach.
O jej malarstwie pięknie pisze w katalogu z wystawy z 1930 roku Jerzy Warchałowski.
Opr. na podstawie:
Angelika Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali”, Wydawnictwo Czarne 2015
Zofia Stryjeńska : 1891-1976 : katalog z wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, październik 2008 – styczeń 2009. Wydawca Muzeum Narodowe w Krakowie, 2008. Tu tekst Marka Sosenko, O pocztówkach.
Wystawa prac Zofii Stryjeńskiej, Henryka Kuny, Warszawa 1930 (Źródło: https://polona.pl/…/wystawa-prac-zofji-stryjenskiej-hen…/0/…
Na fotografii pocztówki wydane przez PCK w 1949 roku oraz fragment katalogu z wystawy Stryjeńskiej organizowanej przez PCK w 1930 roku z tekstem Jerzego Warchałowskiego oraz 2 obrazy wystawione przez PCK w 1930 roku Sobotki i Wianki
Źródło: Małopolski Oddział Okręgowy PCK http://pck.malopolska.pl/
