KONWENCJE GENEWSKIE Z 12 SIERPNIA 1949 ROKU O OCHRONIE OFIAR WOJNY
I Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie;
II Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;
III Konwencja genewska, dotyczyła traktowania;
IV Konwencja genewska, dotyczyła ochrony osób cywilnych podczas wojny.
Konwencje obowiązują w każdym przypadku, gdy toczą się działania wojenne, niezależnie od tego czy wojnę wypowiedziano, czy nie. Nie ma tu znaczenia kwalifikacja konfliktu zbrojnego przez jego uczestników (może więc być to wojna obronna, napastnicza, sprawiedliwa bądź niesprawiedliwa). Prócz wojny Konwencje dotyczą też okupacji, nawet jeśli ona nie napotyka zbrojnego oporu. Obecnie większość z artykułów Konwencji, ze względu na swoją rangę, ma status zwyczajowego prawa międzynarodowego i obowiązuje wszystkie Państwa, niezależnie od tego czy są stroną Konwencji.
III Konwencja Genewska
-jeńcy znajdują się we władzy obcego państwa, nie zaś jednostki lub oddziału biorącego ich do niewoli;
-jeńcy pozostają pod stałą ochroną prawa międzynarodowego od chwili pojmania do chwili ich uwolnienia;
-jeńcy podlegają prawu, regulaminom i zasadom obowiązującym w państwie zatrzymującym i muszą tych norm przestrzegać;
-humanitarne traktowanie jeńców;
-internowanie jeńców w obozach oddalonych od terenu działań wojennych i obiektów militarnych;
-zapewnienie jeńcom jak najszybszego powrotu do kraju po zakończeniu działań wojennych;
-zapewnienie jeńcom żywności, pomieszczeń i ubrań;
-jeńcy wojenni mogą zostać zatrudnieni jako robotnicy;
-oficerowie mogą być zatrudnieni tylko, jeśli sami zgłoszą się z prośbą o pracę;
-nie zakazuje się ucieczki jeńca wojennego, który nie może być za nią karany (jedynie dyscyplinarnie), a państwo zatrzymujące może użyć broni wobec uciekającego jeńca jedynie w ostateczności.
IV Konwencja Genewska
IV Konwencja Genewska o Ochronie Osób Cywilnych Podczas Wojny została podpisana dnia 12 sierpnia 1949 przez pełnomocników rządów reprezentowanych na Konferencji Dyplomatycznej, która obradowała w Genewie od 21 kwietnia do 12 sierpnia 1949.
Zabrania:
1. zmuszania, bądź nakłaniania ludności cywilnej do służby wojskowej w siłach zbrojnych przeciwnika,
2. przymusowego przesiedlania ludności cywilnej z terytoriów okupowanych,
3. deportacji lub przesiedlania własnej ludności cywilnej na terytorium okupowane,
4. rabunku i brania zakładników.
Zobowiązuje:
1. do zapewnienia ludności cywilnej podstawowego minimum warunków egzystencji (bytowania i wyżywienia),
2. do traktowania jej w sposób humanitarny,
3. do otoczenia troską osób potrzebujących pomocy,
4. do poszanowania dóbr i urządzeń niezbędnych dla przetrwania ludności cywilnej,
5. do poszanowania godności, honoru, praw rodziny, przekonań, praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów ludności cywilnej.
Protokoły dodatkowe I i II z 1977 r. do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949
Rozwijają postanowienia konwencji genewskich. Wynika z nich zasada ograniczenia stron konfliktu w stosowaniu metod i środków szkodzenia nieprzyjacielowi. I Protokół dotyczy konfliktów międzynarodowych, II – wewnętrznych.
Protokół Dodatkowy I: uzupełnia Konwencje genewskie z 1949, ma zastosowanie w sytuacjach, o jakich mowa we wspólnym dla tych Konwencji artykule 2. Sytuacje te „obejmują konflikty zbrojne, w których ludy walczą przeciw panowaniu kolonialnemu i obcej okupacji oraz przeciw reżimom rasistowskim, wykonując swe prawo do samostanowienia zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz w Deklaracji w sprawie zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy między państwami, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych” (art. 1 Protokołu). Ponadto:
-zabrania atakowania ludności cywilnej;
-zabrania atakowania szpitali i innych urządzeń służących opiece nad rannymi i chorymi;
-zabrania atakowania obiektów bez ich rozróżnienia oraz niszczenia dóbr niezbędnych do przetrwania ludności;
-zabrania stosowania w walce metod i środków powodujących zbędne cierpienia oraz długotrwałe i poważne szkody w środowisku naturalnym;
-stanowi podstawę prawną do powołania i działania organizacji i instytucji obrony cywilnej.
Protokół Dodatkowy II: Dokument ten jest rozwinięciem postanowień artykułu 3, wspólnego dla czterech Konwencji Genewskich. Protokół obowiązuje strony konfliktu toczącego się wewnątrz jednego państwa i upoważnia do niesienia pomocy osobom poszkodowanym, zapewniając minimum praw humanitarnych. Ma zastosowanie do wszystkich konfliktów zbrojnych, które nie są objęte artykułem 1 Protokołu Dodatkowego I i które toczą się na terytorium państwa – strony „między jej siłami zbrojnymi a rozłamowymi siłami zbrojnymi lub innymi zorganizowanymi uzbrojonymi grupami, pozostającymi pod odpowiedzialnym dowództwem i sprawującymi taką kontrolę nad częścią jej terytorium, że mogą przeprowadzać ciągłe i spójne operacje wojskowe oraz stosować niniejszy protokół”. Natomiast nie ma zastosowania do „napięć i niepokojów, jak rozruchy, odosobnione i sporadyczne akty przemocy oraz inne działania podobnego rodzaju, które nie są uważane za konflikty zbrojne”. (Art. 1 Protokołu)
Powtarza sformułowania wcześniejszych konwencji. Zabrania zwłaszcza tortur, odpowiedzialności zbiorowej, brania zakładników, handlu ludźmi. (Art. 4)
Protokół dodatkowy III z 2005 r. do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949
Dokument nakazuje personelowi sanitarnemu, który nie używa znaków czerwonego krzyża lub czerwonego półksiężyca, używanie symbolu „czerwonego kryształu”.
Pełny tekst w języku polskim pod linkiem: https://pcktorun.pl/1949_12_VIII_IV_konwencja_genewska_06.pdf
